T-testi
biyoistatistik analizlerinde en sık kullanılan yöntemlerden birisidir. Sadece
bir araştırmayı yayın için son haline sokarken değil veri toplama ve
araştırmanın tasarımı sırasında da grupları birbiriyle karşılaştırmak için
t-testine sık sık başvurmak durumunda kalırız. Bu yazıda herhangi bir
istatistik programına ihtiyaç duymaksızın, sadece Microsoft Excel kullanarak
süratli bir şekilde t-testi uygulamanın yolunu anlatacağım.
Öncelikle kısaca
t-testini hangi amaçlar için ve hangi durumlarda kullandığımızdan bahsedelim. T-testi
iki grup arasındaki ortalama farkın istatistiki açıdan anlamlı olup olmadığını,
bir bakıma ölçülen iki grup arasında gözlenen farkın şans eseri meydana
gelebilecek farklardan daha büyük olup olmadığını, yani aradaki farkın gerçek
olup olmadığını tespit etmeye yarar (t-testi hakkında daha ayrıntılı bilgi için
T-testi nedir, nasıl uygulanır? yazımıza bir göz atabilirsiniz).
İlk olarak MS
Excel’de verimizi organize edelim. Tipik olarak her değişken ya da faktör bir
sütun, ve her gözlem (hasta ya da ölçüm) de bir satır olacak şekilde
düzenlenir. 15 hastadan alınan Test A ve Test B sonuçları verilmiş olsun.
Aynı hastadan
gelen iki ölçüm arasında fark olup olmadığını tet edeceğimiz için Eşli t-testi
(Paired samples t-test kullanacağız. Boş bir hücrenin üstüne tıklayarak aktif
hale getirelim. Sonra sırasıyla yukarıdaki drop-down menülerden
FORMULAS àMORE FUNCTIONS àSTATISTICALàT.TEST
yolunu takip ederek t-testi diyalog
penceresini açın.
İlk olarak
karşılaştırılacak grupları seçiyoruz. Birinci grup yani birinci testin
sonuçları Test A altında B4 – B18 hücrelerinde yer alıyor. Bunu doğrudan ARRAY
1 kısmına B4:B14 şeklinde yazarak girebildiğiniz gibi mouse ile bu hücreleri
seçerek de EXCEL’e gerekli komutu verebilirsiniz. Test B altındaki hücreleri de
ARRAY 2 için girdikten sonra testi gerçekleştirmek için hazırız.
Sonraki adımda öncelikle
TAILS seçeneğine 1 ya da 2 sayılarından birisini gireceğiz. Bu bize tek taraflı
t-testi mi çift taraflı t-testi mi yapmak istediğimizi EXCEL’e bildirecek. Eğer
açık bir şekilde Test A ya da Test B değerlerinin diğerinden yüksek olması
gerektiğini düşünüyorsak o zaman tek taraflı t-testi uygulayacağız, bu durumda
TAILS kısmına 1 gireceğiz. Eğer hipotezimiz iki test arasında bir fark
olacağını öngörüyor ancak farkın yönü hakkında açık bir beklenti içermiyorsa o
zaman iki-taraflı t-testi yapacağız. Genel olarak çift taraflı testler daha
muhafazakar olduğu için farkın yönü hakkında açık bir beklentimiz olduğunda
dahi çift-taraflı test kullanmayı tercih edebiliriz. Bir sonraki seçenek TYPE,
yani hangi tip t-testi yapacağımız. Excel eşli t-testi için 1, eş varyanslı
bağımsız 2 değişkenli t-testi için 2, ve eş varyans varsayımı olmadan bağımsız
2 değişken t-testi için de 3 seçeneğini kullanıyor. Şu anda eşli t-testi
yaptığımız için TYPE için 1 giriyoruz. Genel olarak iki-değişken bağımsız
t-testi yapacağımız zamanlarda da 2 yerine 3 tercihini yapmak doğru olacaktır.
Eş varyans varsayımı oldukça güçlü bir varsayımdır, daha muhafazakar bir test
olan unequal variances t-test kullanmak daha doğru olacaktır.
T.TEST komutunu
girdiğimiz hücrede şu anda 0.025864 sayısını görüyoruz. Bu sayı 0.05’den küçük
olduğu için t-testimiz bize TEST A ve TEST B arasında anlamlı bir fark tespit
ettiğimizi anlatıyor.
Eliniz
alıştığında menülerden seçmek yerine doğrudan istediğiniz boş hücreye t-testi
komutunu doğrudan girerek zaman kazanabilirsiniz. Tek yapmanız gereken
yukarıdaki test için boş bir hücreye aşağıdaki komutu girmek:
= T.TEST(B4:B14,
C4:C14, 2, 1)
Gördüğünüz gibi
EXCEL’de t-testi yapmak gerçekten çok kolay.
Kaynak: Excel'de T-testi nasıl yapılır? (Siteden izin alarak yazıyı buraya kopyaladık. Screenshotlar yardımıyla daha ayrıntılı şekilde öğrenmek isterseniz yazının orijinalini okumanızı tavsiye ederiz.
